ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ στο Σχέδιο Νόμου  «Κύρωση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης του Τοπίου»
(Φλωρεντία 20 Οκτωβρίου 2000)

ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΒΟΥΛΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

 Με το παρόν σχέδιο Νόμου κυρώνεται, σύμφωνα με το άρθρο 28 παράγραφος 1 του Συντάγματος, η Ευρωπαϊκή Σύμβαση του Τοπίου. Η Σύμβαση υπεγράφη από τα Κράτη Μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης  στη Φλωρεντία στις 20  Οκτωβρίου 2000. 

  Οι στόχοι της Ευρωπαϊκής Σύμβασης του Τοπίου, όπως αυτοί προσδιορίζονται στο άρθρο 3 αυτής, είναι  η προώθηση της προστασίας των τοπίων, η διαχείριση και ο σχεδιασμός τους και η οργάνωση της Ευρωπαϊκής συνεργασίας σε ζητήματα τοπίων.(άρθρο 3)
 
Η Σύμβαση αποτελείται από 4 κεφάλαια και 18 άρθρα.

Στο προοίμιο της Σύμβασης, κατ’ αρχήν αναφέρεται , ότι τα Κράτη-Μέλη
του Συμβουλίου της Ευρώπης στοχεύοντας  στην πραγματοποίηση και διαφύλαξη των ιδανικών και των αρχών που είναι κοινή τους κληρονομιά ενδιαφέρονται εκτός των άλλων να επιτύχουν βιώσιμη ανάπτυξη βασισμένη σε μια ισορροπημένη και αρμονική σχέση μεταξύ κοινωνικών αναγκών, οικονομικής δραστηριότητας και περιβάλλοντος.

Στα πλαίσια αυτά αναγνωρίζουν ότι το τοπίο διαδραματίζει σημαντικό ρόλο από άποψη  πολιτισμική, οικολογική, περιβαλλοντική και κοινωνική και ότι συνιστά πόρο ευνοϊκό για την οικονομική δραστηριότητα, του οποίου η προστασία, η διαχείριση και ο σχεδιασμός μπορεί να συμβάλει στη δημιουργία θέσεων εργασίας και  στη διαμόρφωση της τοπικής κουλτούρας.

Επίσης αναγνωρίζεται ότι το τοπίο αποτελεί ένα βασικό συστατικό στοιχείο της Ευρωπαϊκής φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, συνεισφέροντας στην ανθρώπινη ευημερία και παγίωση της Ευρωπαϊκής ταυτότητας και ότι είναι ένα σημαντικό μέρος της ποιότητας ζωής των ανθρώπων οπουδήποτε, σε αστικές περιοχές και στην ύπαιθρο, σε υποβαθμισμένες περιοχές, όπως και σε περιοχές υψηλής ποιότητας και αναγνωρισμένες ως εξαιρετικού φυσικού κάλλους.
Ταυτόχρονα σημειώνεται ότι οι εξελίξεις  στη  γεωργία, δασοκομία, τεχνικές βιομηχανικής και εξορυκτικής παραγωγής ,καθώς και στον περιφερειακό σχεδιασμό πόλεων, στις συγκοινωνίες, στην υποδομή, στον τουρισμό και στην αναψυχή και γενικότερα οι μεταβολές στην παγκόσμια οικονομία επιταχύνουν το μετασχηματισμό των τοπίων.
Τέλος, στα πλαίσια αναγνώρισης της σημασίας τους διεθνώς,  γίνεται μνεία και άλλων σημαντικών  Διεθνών Συμβάσεων στις οποίες γίνεται αναφορά στα τοπία.
 
 
 Στο άρθρο 1 του 1ου Κεφαλαίου, αναφέρονται οι ορισμοί και οι εννοιολογικές προσεγγίσεις αυτών. Προσδιορίζονται με αυτόν τον τρόπο οι έννοιες του «τοπίου», της «πολιτικής τοπίων», οι «στόχοι ποιότητας τοπίων», της «προστασίας τοπίων», της «διαχείρισης τοπίων» και τέλος του «σχεδιασμού τοπίων».

 Στο άρθρο 2 προσδιορίζεται  το πεδίο εφαρμογής της Σύμβασης, ως καλύπτον  ολόκληρη την επικράτεια των Μερών και πιο συγκεκριμένα  τις φυσικές, αγροτικές, αστικές  και περιαστικές περιοχές, συμπεριλαμβάνοντας γη, εσωτερικά ύδατα και θαλάσσιες περιοχές καθώς και τοπία που θα μπορούσαν να θεωρηθούν εξαιρετικά  ή υποβαθμισμένα.

 Το δεύτερο Κεφάλαιο προσδιορίζει τα εθνικά μέτρα, τους τρόπους και τα μέσα υλοποίησης της Σύμβασης, η εφαρμογή των οποίων στα πλαίσια της αρχής της επικουρικότητας είναι σε θέση να διασφαλίσει τους στόχους της Σύμβασης.

 Ειδικότερα, το άρθρο 4 επισημαίνει ότι η εφαρμογή αυτής της Σύμβασης γίνεται  σύμφωνα με την κατανομή εξουσιών και τις συνταγματικές αρχές κάθε Συμβαλλόμενου Μέρους με σεβασμό στην αρχή της επικουρικότητας και λαμβάνοντας υπόψη τον  Ευρωπαϊκό Χάρτη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
 
 Τα άρθρα 5 και 6 προσδιορίζουν την λήψη κάποιων γενικών καθώς και κάποιων συγκεκριμένων εθνικών μέτρων για την εφαρμογή της Σύμβασης

Ειδικότερα, στο άρθρο 5 τα γενικά μέτρα για την υλοποίηση της Σύμβασης συνίστανται: 
-Στη νομική αναγνώριση των τοπίων ως ενός απαραίτητου συστατικού στοιχείου του ανθρώπινου περιβάλλοντος και μιας έκφρασης της ποικιλίας της κοινής πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς, καθώς επίσης και  ενός θεμελίου της ταυτότητας των ανθρώπων.
- Στην εγκαθίδρυση και εφαρμογή πολιτικών τοπίων που αποσκοπούν στην προστασία, διαχείριση και σχεδιασμό των τοπίων δια της υιοθέτησης των συγκεκριμένων μέτρων που παρατίθενται στη Σύμβαση.
-Στην καθιέρωση διαδικασιών για τη συμμετοχή του ευρέως κοινού, των τοπικών και περιφερειακών αρχών, και άλλων πλευρών με ενδιαφέρον στον ορισμό και στην εφαρμογή των πολιτικών των τοπίων.
-Και τέλος στην ένταξη των τοπίων στις περιφερειακές και αστικές στρατηγικές σχεδιασμού και στις πολιτιστικές, περιβαλλοντικές, αγροτικές, κοινωνικές και οικονομικές πολιτικές, όπως και σε πολλές άλλες πολιτικές με πιθανό άμεσο ή έμμεσο αντίκτυπο στα τοπία.
(άρθρο 5 )
 
Επιπλέον, στο άρθρο 6 λαμβάνονται και συγκεκριμένα μέτρα από κάθε Μέρος  προκειμένου να διασφαλιστεί  η καλύτερη εφαρμογή των όρων της Σύμβασης. Τα μέτρα αυτά συνίστανται:
 -Στην αύξηση της ευαισθητοποίησης σχετικά με την αξία των τοπίων, το ρόλο τους και τις μεταβολές σε αυτά, στα πλαίσια της κοινωνίας πολιτών, των ιδιωτικών οργανισμών, και των δημόσιων αρχών , προάγοντας  την κατάρτιση και την εκπαίδευση ειδικών στην εκτίμηση και στις λειτουργίες των τοπίων.

-Η κατάρτιση  και εκπαίδευση επιτυγχάνεται επίσης προάγοντας τα πολυτομεακά εκπαιδευτικά προγράμματα στην πολιτική των τοπίων , στην προστασία, στη διαχείριση και στο σχεδιασμό, για επαγγελματίες, στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα και για ενδιαφερόμενους οργανισμούς. -Τέλος προάγοντας τους σχολικούς και πανεπιστημιακούς κύκλους μαθημάτων, οι οποίοι, στους σχετικούς θεματικούς τομείς ασχολούνται με τις αξίες που αποδίδονται στα τοπία και με τα θέματα, τα οποία υποκινούνται από την προστασία, τη διαχείριση και το σχεδιασμό τους.
-Περαιτέρω το εν λόγω άρθρο  αναφέρεται στην αναγνώριση και εκτίμηση των τοπίων, ορίζοντας ότι τα Μέρη οφείλουν να αναγνωρίσουν τα δικά τους τοπία σε ολόκληρη την επικράτειά τους, αναλύοντας τα χαρακτηριστικά τους, τις δυνάμεις και τις πιέσεις που τα μεταλλάσσουν σημειώνοντας τις μεταβολές τους, προβαίνοντας σε εκτίμηση των τοπίων που έχουν αναγνωριστεί κατ’ αυτό τον τρόπο, λαμβάνοντας υπόψη τις συγκεκριμένες αξίες που τους έχουν αποδοθεί από τις ενδιαφερόμενες πλευρές και τον πληθυσμό που αφορούν.
Οι στόχοι ποιότητας τοπίων για τα τοπία που έχουν αναγνωριστεί και εκτιμηθεί καθορίζονται  έπειτα από δημόσια διαβούλευση.(άρθρο 6)

 Το Τρίτο κεφάλαιο αναφέρεται στην Ευρωπαϊκή συνεργασία με την χάραξη διεθνών πολιτικών και προγραμμάτων, την αμοιβαία βοήθεια και ανταλλαγή πληροφοριών, τις παραμέτρους παρακολούθησης εφαρμογής της Σύμβασης και τέλος την βράβευση Τοπίου από το Συμβούλιο της Ευρώπης.

 Συγκεκριμένα τα άρθρα 7, 8 και 9 προτάσσοντας τον διεθνή χαρακτήρα των τοπίων καθορίζουν τα ειδικότερα μέτρα που πρέπει να λαμβάνονται σε συνεργασία των Μερών προκειμένου το περιεχόμενο της Σύμβασης να είναι αποτελεσματικότερο. Τα μέτρα αυτά συνίστανται στην τεχνική και επιστημονική βοήθεια σε ζητήματα τοπίων δια της συνένωσης δυνάμεων και της ανταλλαγής εμπειριών των Μερών και   αποτελεσμάτων των ερευνητικών έργων, στην ανταλλαγή ειδικών στα τοπία κυρίως για εκπαιδευτικούς και πληροφοριακούς σκοπούς καθώς και πληροφοριών σε όλα τα ζητήματα που καλύπτονται από τις ρυθμίσεις της Σύμβασης, ενώ επισημαίνεται η διασυνοριακή συνεργασία σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο και η προετοιμασία και εφαρμογή κοινών προγραμμάτων για τα τοπία.
 
 Το άρθρο 10  ρυθμίζει την παρακολούθηση της εφαρμογής της Σύμβασης μέσω των υφισταμένων  αρμοδίων Επιτροπών Εμπειρογνωμόνων πού έχουν συσταθεί βάσει του άρθρου 17 του Καταστατικού του Συμβουλίου της Ευρώπης και οι οποίες ορίζονται από την Υπουργική Επιτροπή του Συμβουλίου της Ευρώπης προκειμένου να είναι υπεύθυνες για την παρακολούθηση της εφαρμογής της Σύμβασης. Οι εν λόγω Επιτροπές προτείνουν στη Υπουργική Επιτροπή τα κριτήρια για την απονομή  και τους κανόνες που διέπουν τη βράβευση Τοπίου από το Συμβούλιο της Ευρώπης. Ο δε Γενικός Γραμματέας του Συμβουλίου της Ευρώπης είναι αρμόδιος προκειμένου να διαβιβάζει μία αναφορά του έργου που εκτελείται και της λειτουργίας της Σύμβασης στην Υπουργική Επιτροπή σε κάθε Συνάντηση των Επιτροπών των Εμπειρογνωμόνων.

 Η βράβευση ενός Τοπίου από το Συμβούλιο της Ευρώπης προβλέπεται από το άρθρο 11 και αποτελεί μία διάκριση, η οποία μπορεί να απονέμεται σε τοπικές και περιφερειακές αρχές και στις ενώσεις αυτών καθώς και σε μη Κυβερνητικές Οργανώσεις που έχουν συνεισφέρει αξιοσημείωτα στην προστασία, στη διαχείριση ή στο σχεδιασμό τοπίων και αποτελεί κίνητρο με στόχο την ενθάρρυνση όσων λαμβάνουν το βραβείο, προκειμένου να διασφαλίζουν τη βιώσιμη προστασία, τη διαχείριση και το σχεδιασμό  των εν λόγω τοπίων. 

 Το τέταρτο Κεφάλαιο περιλαμβάνει τις τελικές διατάξεις της Σύμβασης.    
 Έτσι το άρθρο 12 ορίζει ότι οι διατάξεις της Σύμβασης δεν θίγουν αυστηρότερες διατάξεις  που αφορούν στην προστασία, στη διαχείριση και στο σχεδιασμό τοπίων, και εμπεριέχονται σε άλλα υφιστάμενα ή μελλοντικά δεσμευτικά εθνικά ή διεθνή κείμενα. Τα άρθρα 13 και 14 προβλέπουν τα σχετικά με την υπογραφή, επικύρωση και θέση σε ισχύ της Σύμβασης καθώς και την προσχώρηση σε αυτή .Το δε άρθρο 16 προβλέπει τα σχετικά με την καταγγελία αυτής και συγκεκριμένα ότι κάθε Μέρος μπορεί, οποτεδήποτε να την καταγγείλει με μία ειδοποίηση που απευθύνεται στο Γενικό Γραμματέα του Συμβουλίου της Ευρώπης.

 Η χωρική εφαρμογή των διατάξεων της Σύμβασης  ορίζεται στο άρθρο 15, καταλείποντας στα Κράτη μέλη και /ή στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα να προσδιορίσει την περιοχή ή τις περιοχές στις οποίες εφαρμόζεται η Σύμβαση κατά το χρόνο της υπογραφής ή συγχρόνως με την κατάθεση του οργάνου  επικύρωσης, αποδοχής, έγκρισης ή προσχώρησης .Τέλος προβλέπεται ότι οποιοδήποτε Μέρος μπορεί να επεκτείνει την εφαρμογή αυτής της Σύμβασης σε οποιαδήποτε άλλη περιοχή που καθορίζεται στη δήλωση, σε οποιαδήποτε μεταγενέστερη ημερομηνία, με μονομερή δήλωση που να απευθύνεται στο Γενικό Γραμματέα του Συμβουλίου της Ευρώπης.
Τέλος στο άρθρο 17 ρυθμίζονται θέματα τροποποιήσεων για την παρούσα Σύμβαση και στο άρθρο 18 ρυθμίζονται θέματα ειδοποιήσεων στις οποίες προβαίνει ο Γραμματέας του Συμβουλίου της Ευρώπης προς τα Κράτη-Μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης, καθώς και σε οποιοδήποτε Κράτος ή την Ευρωπαϊκή Κοινότητα που  προσχωρεί  σε αυτή την Σύμβαση.

 Συμπερασματικά:

  Η υιοθέτηση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης του Τοπίου αυτή καθαυτή συ­νιστά αναγνώριση της ιδιαίτερης φύσης του Τοπίου και αποτελεί το πρώτο κείμενο του διεθνούς δικαίου περιβάλλοντος με το οποίο θεσπίζεται ένα ιδιαίτερο θεσμικό πλαίσιο προστασίας του, σε συνδυασμό με την πολιτιστική και περιβαλλοντική σημασία του. Πέρα όμως από αυτό , έχει ιδιαίτερη σημασία το γεγονός ότι υπάρχει ρητή αναφορά  στις διατάξεις της Σύμβασης για την διαδικασία συμμετοχής του κοινού και  των τοπικών και περιφερειακών αρχών κατά τον ορισμό και την εφαρμογή των πολιτικών για τα τοπία, δημιουργώντας ευνοϊκές προϋποθέσεις για την δημιουργία ενός θεσμικού πλαισίου συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών, με την αύξηση της ευαισθητοποίησης, την απονομή του Βραβείου Τοπίου του Συμβουλίου της Ευρώπης ,την εκπαίδευση ειδικών και την προώθηση  της ευρωπαϊκής συνεργασίας στις πολιτικές και τα προγράμματα που σχετίζονται με το Τοπίο.

 Θέτοντας υπόψη  της Βουλής των Ελλήνων το εν λόγω Σχέδιο Νόμου εισηγούμαστε να τύχει της έγκρισής της.

Ο ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΡΓΩΝ ΓΕΩΡΓΙΟΣ  ΣΟΥΦΛΙΑΣ.