Οι ξερολιθιές της ζωής

ΟΙ ΞΕΡΟΛΙΘΙΕΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ
Λειτουργώντας στον κύκλο της ζωής…

του Αντώνιου Β. Καπετάνιου
Δασολόγου – Περιβαλλοντολόγου

«Η πέτρα είν’ ο θάνατος
η πέτρα είν’ η ζωή μου…»

(«Η πέτρα», Μάνος Χατζιδάκις)

Οι ξερολιθιές αποτελούν δημιουργίες του ταπεινού κι έντρυφου της γης ανθρώπου της ελληνικής υπαίθρου, του νοού και πνοού σε σχέση με το φυσικό γενόμενο, του κατέχοντος τη σοφία της εμπειρικής γνώσης, της δοκιμασμένης πρακτικής στο φυσικό χώρο, κι απορρέουσας από το βίο του στην ύπαιθρο Ελλάδα. Αποτελούν έργα δομικά και χαρακτηριστικά της «ύπαιθρης χώρας», που δημιούργησαν πολιτισμό, περιβάλλον, τοπία. Υπό αυτή την έννοια αποτελούν την παρακαταθήκη του Έλληνα στη χώρα του, με περιβαλλοντική, πολιτιστική, ιστορική και κοινωνική αναφορά, που πρέπει να διατηρηθούν ως αξία ζωής και ως παράδειγμα λειτουργίας του ανθρώπου στον τόπο κατά την πράξη του σε αυτόν, για το μέλλον.

Δέστε τι έκανε ο πρόγονος: του έλαχε να κατοικεί σε τόπο άγριο, ξηρό, άγονο, σε γη λεπτόγειο. Δεν παραδόθηκε μολοντούτο στην ξηρότητα, δεν αφέθηκε στη φτωχότητα, μα αναδόθηκε, αφού τίθετο ζήτημα επιβίωσής του. Μπρος στην ανάγκη της ζωής λοιπόν, σοφίστηκε πα στα προηγούμενα σφάλματα και στην αξία της γης, και ιδώθηκε ως προς το μέλλον του συνετά και με σύστημα. Ακολούθησε την αρχαία πρακτική τής βαθμίδωσης των υποβαθμισμένων τόπων, ώστε αυτοί να ημπορούν να στερεωθούν, ν’ ανασκωθούν και να παράγουν. Και στην τέτοια του ιδέα, πώχε βεβαίως κόπο πολύ και συνεχή και διάπυρη προσπάθεια κατά την εφαρμογή της, πέτυχε. Τοίχισε τη γη και γονίμεψε τους τόπους με την πρακτική του· τους πότισε με τον ίδρω του· τους χωροτάκτησε με την τεχνική του.

Πώς όμως λογίστηκε ενεργώντας στη γης; Λειτούργησε στον κύκλο της ζωής, κι όχι έξω από αυτόν· κάτι που όταν συμβαίνει συντελεί στην υποβάθμιση. Πήρε ιδέα κι έμπνευση για την ενέργειά του από την ίδια τη φύση. Προσαρμόστηκε στους κανόνες της για να μπορεί να τον δεχτεί λειτουργικά ο τόπος, και να μην τον αποβάλλει ως ξένο σώμα. Και τούτο διότι, αν και κυρίαρχο ον ο άνθρωπος δεν ημπορεί να επιβάλλεται στο σύστημα όπου υφίσταται, καθόσον αυτό, έχοντας τους κανόνες και τις νόρμες λειτουργίας του, ακολουθεί τη φυσική νομοτέλεια της ύπαρξης και συνέχειάς του. Συνηθίζουμε να λέμε ότι το φυσικό σύστημα αντιδρά, μα όχι, λειτουργεί σύμφωνα με τη φύση του.

Ο άνθρωπος ασκεί την «κυριαρχία του» στο επίπεδο της διανόησής του, που άπτεται της δυνατότητάς του να εντάσσεται αρμονικά και συγκροτημένα στο φυσικό σύστημα μέσα από την ανθρωπογενή σχέση του με αυτό, κι όχι να το αντιποιείται. Είναι συνεπώς κυριαρχία μυαλού αυτή του ανθρώπου, δύναμη της διανόησής του, κι όχι πυγμής κι εκμεταλλευτικής λογικής· όχι επιβολής. Διότι η επιβάλλουσα δύναμη καταδείχνεται δραματικά στο μέτρο που «αντιδρά» η φύση, κι όχι στον τρόπο που ο άνθρωπος λειτουργεί εκμεταλλευτικά –η φύσει δύναμη δείχνεται σε αυτό το επίπεδο. Είναι ζήτημα ορθής διαχείρισης του τόπου λοιπόν, κάτι που ο πρόγονος, στήνοντας τοίχους στη γης και κλιμακώνοντάς την, το είχε καλά συνειδητοποιήσει, καθώς βεβαίως πρωτύτερα είχε υποστεί τις συνέπειες της υποβάθμισης.

Ακολουθώντας συνεπώς το νόμο της ζωής, από τον οποίο δεν ημπορεί ο άνθρωπος ν’ αποστεί, αφού ο νόμος αυτός έχει άμεση και καθοριστική σχέση με την επιβίωσή του, προσαρμόζει τις ενέργειές του στον κύκλο της ζωής, δείχνοντας την αυτονόητη σχέση των δύο αυτών συνθηκών του ζην. Τον εν λόγω κανόνα ακολούθησε ο πρόγονος τοιχίζοντας και βαθμιδώνοντας τον τόπο.

Τις πολύτιμες ξερολιθιές των βαθμιδωμένων τόπων, εμείς οι σήμεροι, οι τραγικοί −τελικώς− επίγονοι!, στα πλαίσια της προόδου και του ιδιοτελούς σκοπού μας τις καταστρέφουμε· ή ακόμα, λειτουργώντας αφαιρετικά κι αποστασιοποιημένα από το φυσικό γίγνεσθαι, τις παραδίδουμε στη φυσική φθορά της άφεσης και της εγκατάλειψης. Στη μεν πρώτη περίπτωση γίνονται θυσία στο βωμό της εκμετάλλευσης (της αξιοποίησης κατά τη νεωτερική ορολογία!), διότι καταλαμβάνουν τόπους που τους απαιτεί η αδηφάγα ανάπτυξη! Στη δε δεύτερη περίπτωση οι τόποι κρίνονται ανεπαρκείς για να υποστηρίξουν την ανάπτυξη, όπως αυτή νοείται σύμφωνα με τους κανόνες του νεοπολιτισμού. Μιαν ανάπτυξη όμως που υποβαθμίζει ή καταστρέφει το σύστημα της ζωής, μιαν ανάπτυξη που αντίκειται στο νόμο της ζωής, καθόσον δεν εντάσσεται στον κύκλο λειτουργίας της, μοιραία οδηγεί στην (αυτο)καταστροφή, αφού χάνονται τα στηρίγματα της ύπαρξης. Ο άνθρωπος δεν κοιτιέται έτσι στα προαιώνια σφάλματά του και δε διδάσκεται από τις σωστές κατοπινές ενέργειες θεραπείας των συνεπειών των σφαλμάτων του, μα λειτουργεί μηχανικά κι άστεργα, έχοντας αποστασιοποιηθεί από το φυσικό περιβάλλον όπου πρέπεται.

Ο κυρίαρχος άνθρωπος, στην προσπάθειά του να επικρατήσει δημιουργώντας μικρές ή μεγάλες ανατροπές, οδηγείται σε μια ολική ανατροπή, σε μια γενικότερη καταστροφή. Tο λάθος του, διαφορετικό σε κάθε περίπτωση, μα ίδιο ως προς το αποτέλεσμά του στη γενική του θεώρηση, ας μας (συν)ταράξει για την απώλεια των θέμελων της ζωής, για το γεγονός ότι υποβαθμίζεται κι απειλείται η ίδια η ζωή, που συγκροτεί την ύπαρξή μας. Το οικοδόμημα της ζωής θέλει θέμελα, θέλει τοίχους για να στηριχθεί· τοίχους όχι νεκρούς, άρριζους, άνευρους και γκρίζους, μα τοίχους της ζωής, της ενέργειας, της γιομάτης μεδούλι ύλης…

(φωτογραφία: Δημήτριος Ζαφειρόπουλος, Σοποτό Αχαΐας)